ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΕΣ

Επειδή πολύς λόγος γίνεται για την περιοχή του Μανταμάδου,τη μετεγκατάσταση του εργοστασίου της ΔΕΗ στη θέση Καράβα και την υποβάθμισή μας, οφείλουμε να κάνουμε γνωστή σε όλους και μεις με τη σειρά μας και την αρχαιολογική αξία της περιοχής μας.

Ο Πλίνιος,(V 38,2), ο Στράβων (ιγ΄, α, β – ε΄, στ΄), ο Παυσανίας ( γ΄ 25, 7), κάνουν λόγο για πολλά μικρά νησιά μεταξύ Λέσβου και Ασίας, το συγκρότημα των Εκατόνησων. Τα «Τοκμάκια», (τα νησιά που βρίσκονται απέναντι από την παραλιακή περιοχή του Μανταμάδου, στην αγκάλη του κόλπου Πεδής-Καράβας), κατά την αρχαιότητα θεωρούνταν μέρος του συγκροτήματος των Εκατόνησων. Η συστάδα των νησιών αυτών είχαν την ονομασία Εκατόνησα όχι επειδή ήταν εκατό στον αριθμό αλλά επειδή ήταν αφιερωμένα στον Έκατο Απόλλωνα ή στην Εκάτη Αρτέμιδα. Τελούσαν λατρείες προς τιμή τους και υπήρχαν ιερά προς τιμή της Αρτέμιδος. Το ένα από τα Τοκμάκια, είναι γνωστό ως νησί της Παναγιάς κι αυτό όχι τυχαία αλλά γιατί υπήρχε μοναστήρι προς τιμή της Θεοτόκου,(11^ος-12^ος αι.). Και αφού στα νησιά τιμούσαν την Άρτεμη, υποθέτουμε ότι κατά την αρχαιότητα υπήρχε ιερό της θεάς που αργότερα από τους χριστιανούς όπως γινόταν συνήθως αντικαταστάθηκε από ναό αφιερωμένο στην Παναγία. Το πιο σημαντικό όμως είναι ότι τον 12^ο αι., στο νησί της Παναγιάς στα Τοκμάκια μονάζει για αρκετό καιρό ο άγιος Γρηγόριος επίσκοπος Άσσου, όπου έκειρε μοναχό το μαθητή του Λεόντιο. (+Ι. Μ. Φουντούλη, «Λεσβιακά αγιολογικά μελετήματα», Μυτιλήνη 1997, σελ.95 και εισήγηση του Β. Σταυρίδη,(καθηγητού στη σχολή της Χάλκης), στο επιστημονικό συνέδριο 2005, 70^η επέτειος από την ανεύρεση της μονής και του τάφου του αγίου, Μυτιλήνη 7-10 Ιουλίου,σελ.15).

Η αντικατάσταση του ιερού της Αρτέμιδος με ναό της Παναγίας παρατηρείται και στα Μοσχονήσια που ανήκουν κι αυτά στο συγκρότημα των Εκατόνησων.

Το 1850 ο Σταυράκης Αναγνώστου γράφει: «…έτερον σμικρότατον νησίδιον, κείμενον απέναντι αυτών, κατά μεσημβρίαν, ονομάζεται «Πρασολόγος» και άνωθεν αυτού, και του μέρους όπερ λέγεται «Λευκάρια», έκειτο το πάλαι η πόλις Αίγειρος» Σ. Αναγνώστου, «Λεσβιάς Ωδή», σελ.186. Και στη σελ. 49, γράφει: «…της Αιγείρου σώζονται λίγα ερείπια εκεί όπου είναι σήμερον το λεγόμενον «Καβακλί» τσευτλήκιον…υπό των ομογενών μας εκαλείτο. Πόλις αίγειρος…οι κάτοικοι Πολιγειριώται, δουλευόντων παρά τισι των ισχυρών επί της νήσου Τούρκων (εκ Καλλονής),…εκ των οικογενειών τούτων, μετώκησαν προ χρόνων, άλλαι μεν εις την δύο ώρας περίπου αυτόθεν απέχουσα πατρίδα μου Μανταμάδον, άλλαι δε εις το χωρίον Μηστιγνά…». Να σημειώσουμε εδώ ότι δυό ώρες με τα πόδια για εκείνη την εποχή από το Μανταμάδο απέχει η περιοχή της Καράβας απέναντι από τον Πρασολόγο που τοποθετείται και η αρχαία πόλη Αίγειρος.

Την ίδια θέση για την πόλη Αίγειρο δέχεται και ο Οικονόμος Σ. Τάξης, στο έργο του «Συνοπτική Ιστορία και Τοπογραφία της Λέσβου», Κάιρο 1909, σελ. 127, αλλά και ο Ι. Δ. Κοντής στη μελέτη του, «Η Λέσβος και η μικρασιατική της περιοχή»,Αθήνα 1978, σελ. 129, 262, 287, παράγραφοι 1407,1408, ο οποίος στηρίζεται και στις μαρτυρίες του Στράβωνα,(13,2,2),για τον καθορισμό της περιοχής, που τοποθετεί τον Αίγειρο στο στενότερο μέρος του νησιού 11,7 χλμ., που είναι ανάμεσα στο μυχό του κόλπου Καλλονής και στον όρμο του Μακρύ Γιαλού –Πεδής της περιοχής Μανταμάδου. Μάλιστα ο Κοντής κάνει λόγο και για την εύρεση στην περιοχή αρχαίων νομισμάτων που στη μία όψη ιστορούσαν την θεά Αθηνά με κράνος και στην άλλη είχαν τη λέξη ΑΙΓΙ με στεφανωμένη γυναίκα.

Πώς να αγνοήσουμε λοιπόν όλα αυτά τα στοιχεία και να δεχτούμε αδιαμαρτύρητα ότι η περιοχή μας με μια τέτοια λαμπρή ιστορία θα πέσει θύμα της ανάπτυξης χωρίς κανένα ίχνος σεβασμού στις αρχαιότητες;

Όλα αυτά βρίσκονται στην αγκάλη της Καράβας για να μη πούμε και για τα άλλα που βρίσκονται δυό χιλιόμετρα από κεί 1)για το μοναδικό κομψοτέχνημα το ναό του Αγίου Στεφάνου (12^ος αι.). Βυζαντινός τρίκλιτος τρουλαίος σταυρεπίστεγος ναός, που μπορεί να νομίζει κανείς πως είναι ένα απλό ξωκκλήσι μέσα στους ελαιώνες, πληροί όμως παρ’ όλες τις μικρές του διαστάσεις τις προϋποθέσεις για την ύπαρξη ενός βυζαντινού ναού. 2) για τον παλαιοχριστιανικό οικισμό του Παλιού με τους λαξευτούς τάφους και τον παλαιοχριστιανικό κίονα, για τα λείψανα ναού του Απόλλωνα στο Μυριάντρι και γα τα ερείπια του λιμανιού που βρίσκονται στο βυθό στον Παλιό οικισμό.

Όλα αυτά δεν έχουν καμιά αξία παρά αξία έχει ν’ ακουστεί για άλλη μια φορά το τραγούδι:

Εκεί που φύτρωνε φλισκούνη

κι άγρια μέντα…